Hızına yetişemediğimiz yalan haberlerin altında yatan sebep ne? Nasıl oluyor da gerçeklerden çok daha hızlı yayılabiliyorlar? Acaba sosyal mecralarda ya da televizyon kanallarında gördüklerimize gerçekten inanıyor muyuz yoksa sadece inanmak mı istiyoruz? Hadi, cevapları birlikte bulalım!
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) tarafından yapılan bir araştırmaya göre yalan haberler gerçeklere göre altı kat daha hızlı yayılıyormuş. İşte araştırmacıları asıl şok eden şey, aradaki bu büyük fark olmuş. Araştırmacılar ilk önce bu duruma botların sebep olabileceğini düşünmüşler sonra ise fark etmişler ki bu işin tek sorumlusu var: insanlar. Bu araştırmayı Twitter’ı baz alarak gerçekleştiren araştırmacılar, yanlış bilgi içeriklerini üç şekilde ele almış: hız, derinlik ve yayılma. Doğru bir haberin Twitter’ın derinliklerine ulaşma hızı, yalan haberinkinden yirmi kat daha düşük olduğunun sonucuna ulaşmışlar. Her konuda yalan haberlerin daha hızlı yayıldığını fark eden araştırmacılar, en çok politika konusundaki yalan haberlerin tepki topladığını söylüyorlar.
Araştırmacılardan MIT Profesörü Sinan Aral’a ve Science dergisinde yayımlanan araştırmaya göre yalan haberler gerçeklerden daha ilginç, daha fantastik ve daha şoke edici. Ayrıca insanlar bu haberlere şaşkınlık, iğrenme gibi tepkileri çok daha fazla veriyor. E, bu yalan haberleri kim yayıyor? Araştırmaya göre; yalan haberleri yayan hesapların çoğu Twitter’a yeni girmiş, az takipçisi olan ve pek aktif olmayan kişilere ait. Peki neden yayıyorlar?
İlk olarak psikolojik bakış açısıyla bu soruyu cevaplamaya çalışalım. Araştırmalara göre bize daha ilginç, şaşırtıcı gelen haberler doğal olarak dikkatimizi çekiyor ve ister istemez bunları paylaşmaya meyilli oluyoruz. Sinan Aral, genellikle yanlış haberlerin negatifleri “tematikleştirdiğini” söylüyor. Yani yanlışlar, negatif temasının etrafında oluşuyor. Ayrıca insanların negatif bilgiyi daha güçlü bir şekilde kabul ettiğini hatta bunun evrimsel olduğunu söylüyor Sinan Aral.
Yalan haberlerin hızla yayılmasının ardında ekonomik nedenler de var. Muhtemelen reklam ve medya sektörü için yalan haberler bulunmaz bir nimet. Ne kadar çok kişi bu haberleri görür ve paylaşırsa reklam ve medya sektörü de bu işten inanılmaz bir kar elde eder. Yani ne kadar çok yalan haber, o kadar çok para! Anlayacağınız, Machiavelli “Amaca giden her yol mübahtır.” diye boşuna dememiş.
Bu yalan haberlerle nasıl baş edeceğiz? Öncelikle karşılaştığımız haberin mantıklı olup olmadığını sorgulayabiliriz ama büyük ihtimalle bu yöntem tek başına işe yaramayacaktır. Çünkü yalan haberlerin birçoğu o kadar iyi bir şekilde kurgulanmış ve tarafımıza ulaşana kadar bir çok taraftar toplamış oluyor. Bu durumda uygulamamız gereken beş temel aşama var:
1-Eleştirel bir bakış açısı edinmiş olmalıyız.
2-Bilgilere sağlıklı bir şüphe ile yaklaşmalıyız.
3-Bilgiye ulaşılan kaynaklar hakkında fikir sahibi olmalıyız.
4-Genel bir araştırma yapıp bilgileri en az üç güvenilir kaynaktan kontrol etmeliyiz.
5-Ve son olarak doğrulanmamış bilgileri paylaşmamalıyız.
Yazar: Melisa Sarı
